|
| ||||||||
| Joseph Haydn (31 maart 1732 - 31 mei 1809) |
|---|
|
Haydn is eigenlijk een Bohemer: op 31 maart 1732 werd hij in Rohrau geboren als tweede van de twaalf kinderen van een eenvoudig, vroom en vlijtig wagenmaker. De grootste wens van zijn moeder was een geestelijke uit haar zoon te zien groeien, maar gelukkig voor ons haalde de droom van vader het: die wilde er een muzikant van maken. In de huiskring werd er veel gemusiceerd en deze volksmuziek zou zoon Joseph later nog van pas komen. Na enkele schuchtere pogingen bij een neef organist, wordt hij ingelijfd bij de (nu) beroemde Wiener Sangerknaben, die instonden voor de opluistering van kerkdiensten van de Stephansdom. Wenen was in die tijd de culturele hoofdstad van Europa, en het had een grote muziektraditie: hof, adel en burgerij beoefenden intensief alle mogelijke muziekgenres. Toen hij de baard in de keel kreeg en in een onweerstaanbare opwelling de pruikenstaart van een collega afknipte, werd Haydn op staande voet ontslagen en weggestuurd uit het instituut. Hij stond letterlijk op straat, en moest een tijd leven uit de hand van enkele vrienden en bewonderaars. Later kon hij in zijn levensonderhoud voorzien als kopiist, privé-leraar en begeleider bij de zanglessen van Porpora. Deze vergoedde hem ook in de vorm van compositielessen. Uit die tijd stammen zijn eerste serenades en strijkkwartetten op bestelling van de plaatselijke adel en gegoede burgerij. Verder bestudeerde hij de "nieuwe" werken van Carl Philipp Emanuel Bach, die zo de geestelijke vader van zijn pianosonates zal worden. In 1759 begint zijn loopbaan als kapelmeester bij graaf Morzin, voor wiens orkestje de eerste symfonieën gecomponeerd worden. Hij trouwt met ene Maria Anna Keller. Eigenlijk had hij zijn oog laten vallen op diens zus, maar ze werd hem door zijn schoonvader aangesmeerd als vervangster. Heel wat anekdotes uit zijn verdere leven wijzen erop dat dit niet de ideale verbintenis was: kinderen kwamen er niet, en Haydn liet zich vaak ontvallen hoe gelukkig hij was weer voor langere periodes uithuizig te moeten zijn voor zijn werk. Naar zijn eigen woorden was hij niet ongevoelig voor de charmes van andere vrouwen; zeker omdat zijn eigen vrouw hem geen kinderen kon schenken, en omdat het haar onverschillig liet of ze nu met een schoenmaker dan wel met een kunstenaar getrouwd was. Hij leed ook onder haar onuitstaanbaar humeur, en kon gelukkig zijn hart luchten bij de zangeres Luigia Polzelli: ze was negentien toen de zevenenveertigjarige Haydn haar leerde kennen, en deze verhouding eindigde eigenaardig genoeg bij de dood van zijn eigen vrouw. Polzelli begon hem af te persen, om nog voor zijn dood met een Italiaanse zanger te trouwen. In 1760 werd hij kapelmeester bij graaf Esterhazy in Eisenstadt. Er werd een volledig nieuw slot als buitenverblijf gebouwd, en Haydn kreeg er permanent beschikking over een voor die tijd uitgebreid orkest van 22 muzikanten. In een ideale omgeving kon hij in volle vrijheid naar eigen smaak en inzicht te werk gaan. Mede door de vele relaties van zijn broodheer geniet Haydn spoedig een grote bekendheid, en krijgt uitnodigingen en opdrachten uit Parijs, Londen, Amsterdam en Leipzig; ook in Amerika, Spanje en Italië werd zijn werk bekend. Deze bekendheid kwam hem goed van pas in 1790, toen bij de dood van de vorst de kapel ontbonden werd, en hij een behoorlijk pensioen kreeg toegewezen, met behoud van de titel van kapelmeester. Hij vestigde zich als vrij kunstenaar in Wenen, en nu had hij plots alle tijd om in te gaan op de uitnodigingen uit Londen. Op aandringen van de violist en impresario Salomon ondernam hij twee reizen naar Engeland, waar zijn "Londense Symfonieën" triomfantelijk onthaald werden. Hij werd door het hof ontvangen en kreeg het eredoctoraat van Oxford op voordracht van de beroemde muziekhistoricus Charles Burney. Op zijn eerste terugreis ontmoette hij de jonge Beethoven, die hem volgt naar Wenen voor muzieklessen. Toch heeft het tussen die twee nooit goed willen vlotten. De laatste jaren van zijn leven componeerde hij nog zijn twee belangrijkste oratoria: "Die Schöpfung" en "Die Jahreszeiten". Wegens een naamverwisseling met zijn broer Johann kon hij zijn eigen doodsbericht in de krant lezen, en betreurde geen uitnodiging te hebben gekregen voor de groots opgezette rouwdienst in Parijs (met o.a. het Requiem van Mozart en een speciaal voor die gelegenheid gecomponeerd treurmotet van Cherubini), anders "had hij die dienst graag zelf gedirigeerd". Hij stierf dan ten slotte toch rustig en helder van geest middenin het bombardement van de Fransen op Wenen op 31 mei 1809 (dus 18 jaar na de 24 jaar jongere Mozart). |
| Bron: Componisten.net |
Relevante links
Werken van Joseph Haydn, klik op een werk voor informatie over uitvoeringen:
'Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze''Die Vorstellung des Chaos', inleiding van "Die Schöpfung"
Concert voor 2 hoorns en orkest
Concert voor cello en orkest in C, Hob VIIb:1
Concert voor cello en orkest in D, opus 101, Hob VIIb:2
Concert voor fluit en orkest in D
Concert voor hobo en orkest in C, Hob VIIg:C1
Concert voor hoorn en orkest nr. 2
Concert voor piano en orkest nr. 4
Concert voor trompet en orkest
Concert voor viool en orkest in A, Hob VIIa:3 'Melker Konzert'
Concert voor viool en orkest nr. 1 in C
Concert voor viool en orkest nr. 4 in G, Hob VIIa:4
Der Sturm
Die Jahreszeiten
Die Schöpfung
Divertimento in D
Divertimento in Es, Hob.II:6
Missa Brevis nr. 7
Missa in tempore belli ("Paukenmesse")
Nelson Messe
Ouverture "L'Isola Disabitata"
Salve Regina
Sieben letzte Worte am Kreuze
Sinfonia concertante, opus 84
Stabat Mater
Strijkkwartet, opus 33 nr. 3
Symfonie nr. 100 in G 'Military'
Symfonie nr. 101 in D 'De klok'
Symfonie nr. 102 in Bes
Symfonie nr. 103 in Es 'Mit dem Paukenwirbel / Drumroll'
Symfonie nr. 104 in D 'London / Salomon'
Symfonie nr. 22 'Der Philosoph'
Symfonie nr. 3 'Paukenslag'
Symfonie nr. 39 in g
Symfonie nr. 45 in fis 'Abschieds-Sinfonie / Letter B'
Symfonie nr. 49 in f 'La passione'
Symfonie nr. 7 in C 'Le Midi'
Symfonie nr. 75 in Bes
Symfonie nr. 83 in g 'La Poule'
Symfonie nr. 84 in Es
Symfonie nr. 88 in A
Symfonie nr. 94 in G 'Surprise'
Symfonie nr. 96 in D 'Miracle'
Symfonie nr. 97 in C
Symfonie nr. 99 in Es
Te Deum
Verwante componisten:
Andere schrijfwijzen:
- J. Haydn
- Joesph Haydn
Deze lijst met schrijfwijzen wordt automatisch gegenereerd uit zoektermen en externe concertagenda's en moet het mogelijk maken dat bezoekers die andere schrijfwijzen hanteren via zoekmachines toch deze pagina kunnen vinden.